Vuõssmõs teʹlfoon – animaatio mediašõddummša
Animaatio ǩiõttʼtââll päärna vuõssmõs teʹlfoon da tõõzz kuulli aarǥ vueʹjjid da taaurõštääidaid. Aaunâs stään še veeidsubun staanjõõzz da vaʹsteemvuõđlaž media-ââʹnnem ǩiõttʼtõõllmõõžž. Video da pedagooglaž aaunâs liâ puõttlõsttum tän teeʹmm ǩiõttʼtõõllmõʹšše vuõss- da alggmättʼtemâkksaivuiʹm.
Šuurmõs vueʹss teʹlfoon âânnmõš lij õhttvuõttâânnmõš da vuârrvaikktõs järrsivuiʹm. Aalǥâst õhttvuõđ âʹnne ââldmõssân piârvuäzzlain, leša mâʹŋŋlubust ǩeäččlõs-saaǥǥid da teʹlfooʹne očndâʹvve še taaurõõžž da ââʹǩǩtaaurõõžž. Taaurõštääidaid harjjtâʹlle juʹn uʹccen, leša päärna vuõssmõs teʹlfoon mieʹtt tõk vuäǯǯa ođđ, digitaallaž vuälladvuõđ.
Muâđlaž da digitaallaž vuârrvaikktõs ǩiõzzâʹtte täujja õʹhtte aarǥâst da vaikkte kueiʹm kueiʹmeez. Nääiʹt tõk vaikkte še sosiaallaž kõskkvuõđid da pueʹrrvueiʹttemvuõʹtte. Päärna lij pueʹrr vuäǯǯad harjjtõõllâd tåbdd- da vuârrvaikktemtääidaid da fiʹttjed tõi miârkktõs digitaalʼlaž õhttvuõttâânnmõõžžâst. Nääiʹt täidd äuʹǩǩad medianeävv miõttlõʹžže vuârrvaikktõʹsse ravsmââvv. Lij še miârkksaallaž mättjed tobdsted da veäʹltted peiʹttvaarid, mâʹt-a teʹlfoonâst ǩiâvvi ǩeeuʹsummuš.
Päärnaivuiʹm kannat smiõttâd muʹvddem pueʹrid da vaiggâd vueʹjjid leʹbe tååbdid teʹlfoon âânnmõš vuäitt puuʹtʼted. Mottai-a taaurõõžžin åårrmõš mäʹhtt-ne, jõs ââlda lij teʹlfon leʹbe taauʹjab? Muʹvddem tåimmʼmõš teʹlfoonin vuäitt tuejjeed ouddmiârkkân ålggpeällsažvuõđ leʹbe muđoi âʹǩǩed jeäl? A muʹvddem tuejjummuš teʹlfoon paaldâst pohtt positiivlaž tååbdid da vueʹjjid?
Ǩeeuʹsummuš lij pâi puästtad, puätt-a tõt medianeävv pääiʹǩ avi ij. Päärnaivuiʹm vuäitt saǥstõõllâd, mâʹst toobdâst muâđzeeʹli leʹbe teʹlfoon pääiʹǩ puõʹtti ǩeeuʹsummuš. Muʹvddem räätk da mii seämmanallšem tõʹst lij? Mâiʹd tuejjeed, jõs päärnaž puätt jiõčč leʹbe vuâmmaš ǩeän-ne järraz jouddâm ǩeeuʹseemnalla? Päärnaivuiʹm vuäitt smiõttâd še, lij-a jiijjâs tåimmʼmõõžžâst mii-ne, mõõn ǩii-ne jeeʹres vuäitt ǩiõččlâʹstted ǩeeuʹsummšen.
Tåbdd- da vuârrvaikktemtääid kaggâʹtte jeärbuž vääžnjen, tõʹnt miõttlõs da vaʹstteemvuõđlaž õhttvuõttâânnmõš teknologia vääʹltõõzzin oudldâstt ođđnallšem põrggmõõžž fiʹttjed kueiʹmes õõlǥtemvuâđaid da ooddid šiõttlõõvvâd kueiʹmes sâjja. Kõõččmõš lij empatiast, leša še vuâmmša väʹlddem õlmmõõzz harjjtõõllmõõžžâst da digitaalʼlaž õhttvuõttââʹnnem counnâm tååbdi tobdstummšest.
Teʹlfoonin šâdd hiâlpeld tåimmad leʹbe reagâʹstted jåttlânji, ouddâl ǥu veäʹltteǩâni ǩiõrggan kuddnalla smiõttâd, mâiʹd lij tuejjeʹmmen. Nääiʹt vuäitt leeʹd jeärbõʹžžen, jõs mii-ne teʹlfoonin ǩiâvvâm äʹšš cåunn šuurid leʹbe vaiggâd tååbdid. Puästtad fiʹttjõõzz sättje še muâđzeeʹli, leša tõk vueiʹtte šõddâd hiâlpben medianeävvain saaggeʹmmen. Nääʹltem, teʹlfoonin leʹbe saakkäʹrttlin vuâstta pueʹtti vueʹjjin tääuʹjmõssân siõmm smiõttâm šiâtt leʹbe vuäʹpstõõzz kõõččmõš vuõrâsoummust kannat.
Lij pueʹrr måttmešt ǩeärddeed äʹrttlin äävas da vuâmmšeejaž teʹlfonâânnmõõžž, leša še sniimmâm meärrõõzzid. Juõʹǩǩkast lij vuõiggâdvuõtt vaikkted tõõzz, muʹvddem snimmõõǥǥid jijstes čõõđte. Snimmõõǥǥ ij vuäǯǯ väʹldded ij-ka jueʹǩǩed snimmum oummu lååʹvtää.
Õõutsââʹjest klaassin leʹbe äʹrttlin kannat raajjâd õhttsaž, juõʹǩǩka jueʹǩǩem meärrõõzzid leʹbe pueʹr taaurõõžž tåimmamvuäʹppõõzz teʹlfooni âânnmõʹšše. Muʹvddem liâ ǩeʹnnev teʹkstt- da såittamsaaǥǥ? Muʹvddem õhttvuõttâânnmõš da saakkäʹrttlin tåimmʼmõš lij äävas, pueʹrrmiõl da õhttjažjiõgg raajji? Mäʹhtt ââʹnned huõl, što puk peäʹsse mieʹldd? Seämmanalla lij pueʹrr suåppad še tõʹst, mäʹhtt da muʹvddem vueʹjjin škooulpeeiʹv poddân jiijjâs teʹlfoon âânnmõš lij suåvlaž. Mošttliist vuäitt piijjâd ouʹdde klasspäikka leʹbe jueʹǩǩed äʹrttel ǩeäččlõs-saʹǩǩe da puärrsid.
Lij pueʹrr muʹštted, što jiijjâs teʹlfoon vuäǯǯmõš vuäitt leeʹd ääiʹjpoddsaž leʹbe taarblaž jeeʹres ääiʹjin. Juõʹǩǩ piârrjest ääʹššest tuejjee jiijjâs tuʹmmstõõǥǥid. Teʹlfon lij kuuitâǥ pâi õhtt nääʹl leeʹd õhttvuõđâst, ij-ka ǩiõtt-teʹl leäkku miârkk tõʹst, ǩii lij moddai taaurõš.
Päärnai sosiaallaž kõskkvuõđi vueiʹnnemkuuʹlmest teʹlfon vuäitt puʹhtted päärna jieʹllma še määŋgaid miõttlõs aaʹššid. Pueʹrmõssân õhttvuõttâânnmõš raʹvvai päärnai kõskksaid leʹbe ođđ taaurõškõskkvuõđid, õhttsallâšvuõđ da õʹhttekuullâm tååbd. Õhttsaž meärrõõzzi jääʹǩǩtummuš da jiijjâs da järrsi pueʹrrvueiʹttem miõlast âânnmõš stääʹne pueʹrab aaʹšši õsttmõõžž päärnai digitaalʼlaž veʹrddeemkulttuurâst.
Teʹkstt: Rauna Rahja, Vuässõskåʹdd Dadamedia
Kartt: Filmbutik
Animaatio da pedagooglaž vuässõs stääʹne ouddpeâmm- da vuõssmättʼtemâkksai medialookkâmtääid täävtõõzzid Ođđ lookkâmtääid -oouʹdeemprograammâst (2020-2023) rajjum pueʹr pedagooglaž tåimmʼmõõžž kovvõõzzi vueʹssvuuʹdin Mon media puuʹtteeʹjen, Staanvuõtt, Vaʹstteemvuõtt da Pueʹrr vuârrvaikktõs.
Meersaž audiovisuaalʼlaž instituutt (Kansallinen audiovisuaalinen instituutti) Kavi puuʹtʼtem Neʹttjieʹllem- rääidast čõõđte päärnaid da nuõrid ââʹǩǩäʹrttlen puõttlõsttum animaatiaid. Teeʹmi ǩiõttʼtõõllâm staanân lij rajjum juõʹǩǩ animaatio õhttvuõʹtte pedagooglaž aaunâs. Aunnâz vuäitt äuʹǩǩeed ouddpeâmmast da vuõss- da vuâđđmättʼtõõzzâst de doomi leʹbe ǩeʹrjjpõõrti mediašõddeem staanân.
Čõõđtum liseeʹnsin CC BY-NC
