Vuossâmuš puhelin – animaatio mediašoddâdem várás
Animaatio kieđâvuš párnáá vuossâmuu puhelin já aargâ tilálâšvuođâid já skippáártááiđuid, moh lohtâseh toos. Material tuárju vijđásubbooht-uv torvolii já ovdâsvástádâslii mediakevttim kieđâvuššâm. Video já pedagogisâš material láá uáivildum fáádá kieđâvušmân ovdâ- já algâmáttááttâs ahasij párnáiguin.
Stuorrâ uási puhelin kevttimist lii ohtâvuođâ toollâm já vuáruvaiguttem iärásijguin. Aalgâst párnááh tuálih ohtâvuođâ iänáážin perruujesânáid, mut kuuloold viestâsalvânáid já puhelinsaavâi nube kiäčán iteh meid siämmáá ahasiih skipáreh já veerdih. Párnááh hárjutteleh skippáártááiđuid jo aaibâs uccen, mut talle ko páárnáš finnee vuossâmuu jieijâs puhelin, te skippáártááiđuh finnejeh uđđâ, digitallii olleem.
Muáđui tábáhtuvvee já digitallâš vuáruvaiguttem punjâseh távjá oohtân párnáá aargâst já vaigutteh kuáimásis. Tánávt toh vaigutteh meid sosiallijd koskâvuođáid já pyereestvajemân. Párnážân lii pyeri uážžuđ hárjuttâllâđ tobdo- já vuáruvaiguttemtááiđuid já addiđ toi merhâšume digitallii ohtâvuođâ tolâmist. Tánávt táiđu kevttiđ piergâs positivlii vuáruvaaigutmân nanosmuvá. Siämmáánáál merhâšittee lii oppâđ tubdâđ já velttiđ hyenes almonijd, tego puhelimáin tábáhtuvvee kivsedem.
Párnáiguin kannat hundâruššâđ, et magareh suotâs já váduhis tilálâšvuođah tâi tobdoh puhelin kevttimist pyehtih šoddâđ. Nubástuvá-uv ääigi viettim skipáráin moinnii naalijn, jis uáinusist lii puhelin tâi maŋgâ-uv? Maggaar toimâm puhelimáin sáttá tovâttiđ ovdâmerkkân ulgguubiälásâšvuođâ tâi mottoom eres unohâs tile? Nabai maggaar toimâmist puhelimáin šaddeh positivliih tobdoh já tileh?
Kivsedem lii ain puástud, lâiba ulmui kooskâst piergâs tâi ij. Párnáiguin puáhtá savâstâllâđ tast, et mast tobdá muáđui tâi puhelimáin tábáhtuvvee kivsedem. Magareh iäruh já moh siämmáid jiešvuođâid tain láá? Maid porgâđ, jis páárnáš šadda jieš kivsedum tâi huámmáš et kiinii kivseduvvoo? Párnáiguin puáhtá hundâruššâđ meid, et lii-uv jieijâs tooimâst miinii, mii kiännii iärrás mielâst lii kivsedem.
Tobdo- já vuáruvaiguttâstááiđuh pajaneh eromâš tehálâžžân, tondiet ko positivlâš já ovdâsvástádâslâš ohtâvuođâ toollâm teknologia iššijn váátá uđđâlágán viggâmuš addiđ nube ulmuu uulmijd já naavcâ tiälláádâttâđ nube ulmuu sajadâhân. Nuuvtpa koččâmuš lii empatiast, mut meid ustevlii olgospyehtim hárjuttâlmist já tast, mon pyereest tobdá digitallii ohtâvuođâ tolâmist šaddee tobdoid.
Puhelimáin šadda älkkeht toimâđ tâi reagistiđ jotelávt, ovdil ko veltihánnáá kiergân pyereest jurdâččiđ maid lii porgâmin. Tánávt sáttá leđe eromâšávt, jis miinii puhelimáin tábáhtum äšši covná stuorrâ tâi váduhis tobdoid. Puástuibárdâsah tábáhtuveh muáđui-uv, mut puhelimáin viestâdmist toh sättih tábáhtuđ uáli älkkeht. Muálkkáás tilálâšvuođâin, moh tábáhtuveh puhelimáin tâi viestâjuávhui siste, uccâ smiettâmpuudâš tâi ravvui pivdem rävisulmust távjá kannat.
Lii pyeri tyellitälli kiärduđ juávhoin, maggaar lii vuoigâlâš já ustevlâš puhelin kevttim, mut meid tom, magareh láá kuuvij väldimân lohtâseijee njuolgâdusah. Juáhháást lii vuoigâdvuotâ vaiguttiđ toos, et magareh koveh sust alnestis almostittojeh. Kove ij koolgâ väldiđ ige jyehiđ jis ij lah finnim love kovvejum ulmust.
Luokkain tâi juávhoin kannat oovtâst rähtiđ puhelimij kevttim várás ohtsijd njuolgâdusâid, maid puohah láá tuhhiittâm, tâi suotâs skippáár toimâmravvuid. Magareh láá ustevliih viestah já puhelinsaavah? Maggaar ohtâvuođâ toollâm já viestâjuávhuin toimâm lii vuoigâlâš já šoddâd pyeri mielâ já šiev ohtsâšvuoiŋâ? Maht puáhtá anneeđ huolâ, et puohah peesih fáárun? Lii pyeri meiddei sooppâđ tast-uv, et maht já main tilálâšvuođâin škovlâpeeivi ääigi lii sopâvâš kevttiđ jieijâs puhelin. Muštolisto puáhtá pieijâđ uáinusân luokkaviistán tâi jyehiđ juávhu viestâsalvânân já vanhimáid.
Lii pyeri mušteđ, et jieijâs puhelin finnim ij sääti leđe äigikyevdil tâi anolâš puoh párnái siämmáá ääigi. Puoh perruuh taheh ääšist jieijâs miärádâsâid. Puhelin lii kuittâg tuše ohtâ vyehi leđe ohtâvuođâst, ige tot lah merkkâ tast, et kii lii suotâs skippáár.
Párnái sosiallij koskâvuođâi uáinust puhelin puáhtá pyehtiđ párnáá elimân meid maaŋgâid positivlijd aašijd. Pyeremus tábáhtusâst ohtâvuođâ toollâm naanood párnái koskâsijd tâi uđđâ skippáárohtâvuođâid, siärváduvlâšvuođâ já oohtânkulleevâšvuođâ tobdo. Ohtsij njuolgâdusâi nuávdittem já jieijâs já nube pyereestvaijeem mielâst anneem išedeh párnáid olleeđ šiev aššijd digitallii viärdásâškulttuurist.
Tekstâ: Rauna Rahja, Osuuskunta Dadamedia
Kove: Filmbutik
Animaatio já pedagogisâš uási tuárjuh arâšoddâdem- já ovdâmáttááttâs ahasij párnái medialuuhâmtááiđu uulmijd Uđđâ luuhâmtááiđuh -ovdedemohjelmist rahtum šiev pedagogisii toimâm kuvviimij uásivijđoduvâin Mun media kevtten, Torvolâšvuotâ já Pyereestvaijeem.
Aalmuglii audiovisuallii institut (Kansallinen audiovisuaalinen instituutti) KAVI pyevtittem Nettieellim-rááiđust almostittojeh párnáid já nuoráid ahejuávhui miäldásávt vuávájum animaatioh. Teemai kieđâvuššâm toorjân lii rahtum jieškođe-uv animaatio ohtâvuotân pedagogisâš material. Material puáhtá kevttiđ iššeen nuuvt arâšoddâdmist já ovdâ- já vuáđumáttááttâsâst ko meid paaihij tâi veikkâba kirjeráájui mediašoddâdem toorjân.
Almostittum lisensáin CC BY-NC
