Väʹǯǯlõs – animaatio mediašõddummša

Animaatiast ǩiõttʼtâʹlle sosiaallaž media  da nuõrid miârkksaallaid da ääiʹjpoddsaid teeʹmid: sosiaallaž kõskkvuõđid da seännmõõžž, identiteeʹtt raajdõõttmõõžž da jiõččkââmm da -äärvstem kõõččmõõžžid. Teeʹmm vueiʹtlvast sosiaallaž media tuʹmmjõõzz še jiijjâs õlmmõõzz da vuässadvuõđ häämmeem neävvan. Animaatio lij puõttlõsttum eeʹǩǩ-klaassid 7-9. 

Sosiaallaž media lij määŋgid nuõrid õhtt kõskksummus sosiaallaž pirrõs. Sosiaallaž mediast häämmee fiʹttõõzzid tõʹst, muʹvddem jieʹllemnääʹl, õlmmõs, siiʹsǩepuuʹtʼtõs leʹbe silttõs liâ kuäʹss-a kuõzztemnalla leʹbe jiõcces vääžnai õhttõõzzâst seännum. Jiõččtåbddmõš ouddan čõõđ jieʹllem, leša identiteeʹtt da jiijjâs čuõkku ooccmõš liâ samai ääiʹjpoddsaž nuõrrvuõđâst. Tâʹl nuõrr vââjj ǩiõččlõddâd jeeʹresnallšem roolid da miõllǩieʹssem pääiʹǩid da ooccâd pääiʹǩes leʹbe ǩeâštõõttâd tõʹst jeeʹresnallšem õhttõõzzin, še neeʹttest.

Somest jiijjâs õlmmee teeʹksti, kaarti, videokliippi  da meemi  pääiʹǩ jueʹjjeeʹl  järrsi puuʹtʼtem siiʹsǩid da reagâʹstteel tõid. Täk puk liâ vueʹjj, koin some õõʹnni õlmmee mainnâz jijstes da ouʹdde järrsid viiʹŋǩid tõʹst – teâđlõʹžžen leʹbe teâđǩâni – muʹvddem sij jiõjj liâ da muʹvddem sosiaallaž äʹrttel sij seuʹrrje.

Täujja somest da tõn pääiʹǩ raajdõõtti identiteeʹttest lij kõõččmõš tõʹst, muʹvddem sosiaallaž õhttõõzzid õõʹnni haaʹlee kuullâd da ǩeänn-nallšem sij haaʹlee leeʹd. Diditaallaž vuâlai õhttõõzz vueiʹtte hämmned vääžnʼjõʹžžen vaikkteei vueʹssbieʹllen da identiteʹtt-tuâj raajjʼjen. Tõk vueiʹtte leeʹd nuõʹrre vääžnai vuõlâs pueʹtted kueʹsttemnalla da vuäǯǯad vueʹsttšääiǥ jiijjâs jorddmõõžžid. Sosiaallaž media õhttõõzzin vuäitt kaunnâd seämmajiõglvaž oummid da ođđ taaurõõžžid, kook jueʹǩǩe seämma miõllǩieʹssem paaiʹǩid. Veʹrddeemstaan lij vääžnai, leša õõutnalla miârkkteei liâ neeʹttest kaunnum ođđ oummu da jeeʹresnallšem vueiʹnelm, kook veeidee jiijjâs jorddmõõžž da vuäǯǯa ǩiõččâd maaiʹlm ođđnallšem vueiʹnnemkuuʹlmest.

Måttmešt lij pueʹrr taʹrǩstõõllâd, mõõn-nalla some pääiʹǩ järrsid vääʹltum kartt jiõjstes vaʹsttad jiijjâs siiskâž ǩiččlâsttmõõžž. Jeeʹresnallšem rool leʹbe identiteeʹtti ǩiččlõddmõš neeʹttest vuäitt leeʹd nuõʹrre vääžnai vueʹss jiijjâs ooccmõõžž. Teâđlõʹžžen juõkkum aaʹšši lââʹssen nuõr vueiʹtte tuʹmmjed, mii nuʹvddem jiijjâs identiteʹtte kool, mii ij puäʹđ ni vooʹps kueʹsttemnalla somest.

Tarbb pueʹtted kueʹsttem- da seännamnalla, måttmešt jeärbõʹžžen koon-ne tiõttum oummu leʹbe õhttõõzz čõõʹlmin, da haal leeʹd pieʹǩǩ äʹrttel liâ luudskai vuâđđtaarb, koi teâuddjummuš oʹcce še somest. Vuârrvaikktõõzzâst järrsivuiʹm vuäǯǯa maacctõõzz tõʹst, liâ-a sij riʹttjeei leʹbe seännum. Vuäitt leeʹd še vuõnnteʹm, jõs jiijjâs vueʹssen vuäǯǯum vuâmmšõõzzâst leʹbe tõn vääʹnest puätt somekääzzkõõzzin čuuʹđ kueʹstti.

Åålǥpeällsažvuõđ ǩiččlâsttmõõžž liâ mõõn-ne nalla toobdâs määŋgaid nuõrrpoodd jeeʹres määʹttin. Some seuʹrrjeʹmmen lij kuuitâǥ vääžnai muʹštted, što mõõn jeänab liâ oummu, ǩeäin tobddai seämmanalla da ǩeäk jeäʹlle čõõđ seämmanallšem tuʹmmjõõzzid. Miõllšummus some raajji še vueiʹtlvõʹžžen tåbdd jeälas måttmešt väjjsõʹžžen leʹbe tuʹššen. Mââimõõzzâst some pääiʹǩ oummin kuâsttai pâi siõmm kooskaž tõʹst, muʹvddem sij tuõttvuõđâst liâ. Juõʹǩǩ vueʹjjest juõʹǩǩʼkaž vuäitt jiijjâs vueʹzzest leeʹd mieʹldd raajjmen staanjõs somekulttuur, koʹst pukin lij sââʹjj pueʹtted seännamnalla nåkkmen ǥu sij liâ.

Somest jeeʹres vaikkteei da õhttõõzz vueiʹtte raajjâd maall leʹbe kooʹdid, ǩeän mieʹldd tåimmad leʹbe ǩeän meâldlaž vueiʹnlmid seuʹrrjed kuullâm diõtt koon-ne tiõttum jouʹǩǩe leʹbe äʹrttla. Måttmest näkam raamm leʹbe väʹǯǯlõõzz vueiʹtte tåbddjed teâsnõʹzzen, risttreiddlõʹžžen leʹbe jiijjâs äärvi vuâsttsõʹžžen. Lij še vääžnai põrggâd teâđsted, muʹvddem eettmõõžž leʹbe oummu somest täävve jiijjâs identiteeʹtt da vaikkte jiijjâs juʹrddem-maailma. Nuõr kannat staanâd tobdsted jiõcces vääžnai äärvid da jiijjâs raavâsvuõđid, koid miõttlõs monkartt vuäitt raajdõõttâd. Pueʹrr jiõččkââmm kuâdd še sosiaallaž mediast.

Sosiaallaž media vuäitt taʹrjjeed nuõʹrre še jiânnai jeeʹresnallšem vueiʹtlvažvuõđid positiivlõʹžže tåimmamvaalmâšvuõʹtte da jiõččõlmmõʹsse. Juõʹǩǩʼkaž nuõr lij miârkkteei persoon, kååʹtt krååʹma reʹǧsmâtt, še rääjj aktiivlânji jeeʹresnallšem õhttõõzzid neeʹttest. Nuõri jeeʹrenallšem tääid da silttõs peäʹsse  neeʹttest õlmmsa mõõžt veeidsubun ǥu ni kuäʹss ääiʹjben. Jiijjâs õlmmummuš lij ärvvsaž mediatäidd juʹn jiõjstes. Čeäppadvuõđ õlmmsa pohttmõš somest älšmâtt da rämmâtt še järrsid neʹttõõʹnnʼjid.

Teʹkstt: Rauna Rahja, Vuässõskåʹdd Dadamedia

Kartt: Filmbutik

Animaatio da pedagooglaž vuässõs stääʹne eeʹǩǩklaassi 7-9 mättʼtõõttji medialookkâmtääidai täävtõõzzid Ođđ lookkâmtääid -oouʹdeemprograammâst (2020-2023) rajjum siltteem kovvõõzzi vueʹssvuuʹdin Čieʹppes õlmmõs, Mon media puuʹtteeʹjen da Pueʹrrvuäittmõš.

Meersaž audiovisuaalʼlaž instituutt (Kansallinen audiovisuaalinen instituutti) Kavi puuʹtʼtem Neʹttjieʹllem-rääidast čõõđte päärnaid da nuõrid ââʹǩǩäʹrttlen puõttlõsttum animaatiaid. Teeʹmi ǩiõttʼtõõllâm staanân lij rajjum juõʹǩǩ animaatio õhttvuõʹtte pedagooglaž aaunâs. Aunnâz vuäitt äuʹǩǩeed ouddpeâmmast da vuõss- da vuâđđmättʼtõõzzâst de doomi leʹbe ǩeʹrjjpõõrti mediašõddeem staanân.

Čõõđtum liseeʹnsin CC BY-NC