Mediapââl – animaatio mediašõddummša
Staanjõʹžžen media paarast
Animaatio ǩiõttʼtââll mediast vuõinnum siiʹsǩi counni pââlaid da tõi seeičâsttmõõžž päärnai aʹrǧǧe. Animaatio taʹrjjad vueiʹtlvažvuõđ ǩiõttʼtõõllâd ouddpeâmm- da vuõssmättʼtemâkksai päärnaivuiʹm, mii mediast lij tuõtt da mii lij miõlljuurd da mâiʹd tõõzz vuäitt tuejjeed, jõs ǩiččlâstt mediast mõõn-ne põõlteei leʹbe heâmmeei.
Media lij pieʹǩǩ päärnai argg. Vuõrâsoummi tuâjjan lij ââʹnned huõl tõʹst, što päärnast lij staanjõs jeäll media paarâst. Päärnaivuiʹm âʹlǧǧe leeʹd vueʹlǧǧemsââjjan pâi siiʹsǩe, kook liâ päärnaid suåvlaž. Karttprograammid rajjum ââʹǩǩraajj suejjee päärnaid (kavi.ââʹǩǩraajj .fi) da tõid lij pueʹrr tobdstõõttâd päärnaivuiʹm. Juõʹǩǩâkksaid suåppi siiʹsǩid toobdâst S-symboolâst, leša lij pueʹrr vuâmmšed, što jiâ puk siiʹsǩe, mâʹt-a oođâs, leäkku klassõttum ni vooʹps. Vuõrâsoummu ââlda åårrmõš da vaʹstteemvuõtt media-ââʹnnem vueʹjjin da kuäʹssaǥ arvvõs siiʹsǩe suåppâmvuõđâst päärnaid ainsmâʹtte staanjõs ǩiččlâsttmõõžž.
Tåbddtääid liâ päärna staantääid še media paarâst. Päärna tååbd da ǩiččlâsttmõõžž, tõi tobdstummuš, nõõmtummuš da äärvstummuš lij piâssmõš mediaǩiččlâsttmõõžži ǩiõttʼtõõllmõʹšše. Päärnaid smeʹllkâʹstte õlmmeed tååbdeez da mainsted jiijjâs jeälast, da tâʹl âlgg ǩeâittad da späʹssbõõššâd. Vuõrâsooumaž vuäitt veäʹǩǩted tååbdi tobdstummšest da nõõmtummšest. Uuʹccab päärnai tåbddreaktiaid še vuäitt vaʹstteed da sääʹnted tõid.
Tåbddtääidaid vuäitt harjjtõõllâd õõutsââʹjest. Tååbdi tuʹtǩǩummuš õhttee õõutsââʹjest ǩiččlõsttum mediaǩiččlâsttmõõžžid. Vuäǯǯai-a häämm leʹbe maainâs påǥsted avi leäi-a tõt miõllǩiddsaž avi põõlteei. Päärnaid smeʹllkâʹstte ǩiččlõsttum tååbdi da ǩiččlâsttmõõžži paaldâst mainsted še jiijjâs miõllǩieʹssempaaiʹǩin mediast da ouddmiârkkân medianeävvain aarǥâst. Tâʹl ǥu päärna liâ mättjam mainsted mediaǩiččlâsttmõõžžin vuõrâsoummin, päärnaid lij luândlaž jåårǥled vuõrâsoummu beälla še mediast heâmmeeʹjin kõõččmõõžžin.
Media paarâst vueiʹtte šõddâd še heâmmeei leʹbe põõlteei vueʹjj. Päärnaž vuäitt suõrggned mâʹst-ne olleeʹn da täättǩâni mediast vueiʹnnmes. Päärna še ǩiččlâʹstte mediasiiʹsǩid jiõččnõʹžžen da mättmešt päärna vuäitt põõlted še mii-ne jiijjâs âkksõʹžže puõttlõsttum mediasiiʹsǩe häämm, maainâs leʹbe toobdâlm. Media paarâst pââll lij tåbdd, kååʹtt suejjad päärna nåkkmin siiʹsǩin, koon ǩiõttʼtõõllmõʹšše päärnaž iʹlla vaalmâš.
Olleei, põõlteei siiʹsǩe vääras päärna lij pueʹrr mättjed suejjõõttâd še jiõčč, piijjâd čõõʹlmeez ǩidd, mõõnnâd meädda medianeävv paaldâst leʹbe piijjâd ǩidd medianeävv leʹbe suåvldõs. Vääžnjummuš lij kuuitâǥ, što päärna silttee staanjõõttâd vuõrâsooumže. Päärnaid lij pueʹrr mättʼtõõttâd, što ij ni järrsid päärnaid vuäǯǯ piijjâd vaʹrre säʹlbbeei vueʹjjid media paarâst čuäʹjteeʹl ouddmiârkkân põõlteei videoid.
Täujja ääʹšš, koid päärnaž ij fiʹttei, vueiʹtte tobddjed põõlteeʹjen da tuejjeed säʹlbbõõvvmõõžž. Vuâlla vittekksaž ij takainalla veâl häämmad tuõđ da ij tuõđâs räätk. Päärnaivuiʹm lij pueʹrr tobdstõõttâd määŋgpeällsânji jeeʹresnallšem miõlljuurdi ǥu tuõđmeâldlaž mediasiiʹsǩid, mâʹt-a animaatiaid leʹbe håʹt-ba päärnaid suåppi ođđsid. Nääiʹt mättʼtâʹtte fiʹttjed, što pieʹǩǩ mediast čuäjtõllum aaʹššin jeäʹla tuõđâs de pieʹǩǩ liâ tuõđâs. Ǩiččlõddeeʹl jiõčč videoi raajjmõõžž leʹbe sniimmʼmõõžž da snimmõõǥǥi miâllmõõžž päärna häämmee, što mediast čuäʹjtum ääʹšš liâ oummi raajjâm. Mediasiiʹsǩi luând da šõddâmvueʹjj häämmʼmummuš veäʹǩǩte pieʹǩǩen tuʹlǩǩeed da ǩiõttʼtõõllâd media paarâst ǩiččlõsttum.
Teʹkstt: KAVI da Riikka Vuorinen, Turku gåårad
Kuva: Filmbutik
Animaatio da pedagooglaž vuässõs stääʹne ouddpeâmm- da vuõssmättʼtemâkksai medialookkâmtääid täävtõõzzid Ođđ lookkâmtääid -oouʹdeemprograammâst (2020-2023) raajjâm pueʹr pedagooglaž tåimmʼmõõžž kovvõõzzi vueʹssvuuʹdin Mon media õõʹnnʼjen, Staanvuõtt da Pueʹrrvuäittmõš.
Meersaž audiovisuaalʼlaž instituutt (Kansallinen audiovisuaalinen instituutti) Kavi puuʹtʼtem Neʹttjieʹllem- rääidast čõõđte päärnaid da nuõrid ââʹǩǩäʹrttlen puõttlõsttum animaatiaid. Teeʹmi ǩiõttʼtõõllâm staanân lij rajjum juõʹǩǩ animaatio õhttvuõʹtte pedagooglaž aaunâs. Aunnâz vuäitt äuʹǩǩeed ouddpeâmmast da vuõss- da vuâđđmättʼtõõzzâst de doomi leʹbe ǩeʹrjjpõõrti mediašõddeem staanân.
Čõõđtum liseeʹnsin CC BY-NC
