Mediabalut – animašuvdna mediabajásgeassimii
Dorvvolaččat media olis
Animašuvdna gieđahallá medias oidnojuvvon sisdoaluid boktin baluid ja daid speadjaluvvama mánáid árgabeaivái. Animašuvdna fállá vejolašvuođa gieđahallat árrabajásgeassin- ja ovdaoahpahusahkásaš mánáiguin, mii medias lea duohta ja mii govahallojuvvon ja maid sáhttá bargat, jus vásiha medias maid nu, mii balddiha dahje buolahuhttá.
Media lea oassi mánáid árgabeaivvis. Rávesolbmuid bargu lea fuolahit das, ahte mánás lea dorvvolaš dilli media olis. Mánáiguin geavahuvvojit prinsihpalaččatge dušše dakkár sisdoalut, mat heivejit mánáide. Govvaprográmmaide ráhkaduvvon ahkeráját suddjejit mánáid (kavi.ikarajat.fi) ja daidda gánnáha oahpásmuvvat mánáiguin. Buotahkásaččaide heivvolaš sisdoaluid dovdá S-sybmolas, muhto lea buorre vuhtiiváldit, ahte buot sisdoalut, dego ođđasat, eai leat kategoriserejuvvon ollenge. Go rávesolmmoš lea mielde ja sus lea ovddasvástádus mediageavahusdiliin ja juohke dilis árvvoštallojuvvo, heivego sisdoallu mánáide, sihkkarastojuvvo dorvvolaš vásáhus.
Dovdodáiddut leat máná dorvodáiddut maiddái media olis. Máná dovddut ja vásáhusat, daid dovdán, nammadeapmi ja árvvus atnin leat čoavdda mediavásáhusaid gieđahallamii. Mánát roahkasmahttojuvvojit ovdanbuktit dovdduideaset ja muitalit makkár miella sis lea, ja dan rámiidit ja giitit. Rávesolmmoš sáhttá veahkehit dovdduid dovdámis ja nammadeames. Unnimusge mánáid dovdoreakšuvnnaide rávesolmmoš sáhttá vástidit ja sánuhit daid.
Dovdodáidduid sáhttá hárjehallat ovttas. Dovdduid dutkan laktojuvvo ovttas vásihuvvon mediavásáhusaide. Bijaigo figuvra dahje máinnas čaibmat dahje oruigo dat gelddolaš dahje balddihahtti? Mánát roahkasmahttojuvvojit vásihuvvon dovdduid ja vásáhusaid olis muitalit maiddái iežaset beroštumiin medias ja ovdamearkka dihtii mediarusttegiin árgabeaivvis. Go mánát leat hárjánan ságastallat mediavásáhusaideaset birra rávesolbmuin, mánnái lea lunddolaš dorvvastit rávesolbmui maiddái dakkár gažaldagain, mat smiehtahit sin medias.
Media olis sáhttet šaddat maiddái dilit, mat buolahuhttet dahje balddihit. Mánná sáhttá suorganit maid nu, maid lea oaidnán heahkka ja dáhtokeahttá medias. Mánát maiddái vásihit mediasisdoaluid individuálalaččat ja goas nu mánná sáhttá ballat mas nu iežas ahkásaččaide čujuhuvvon mediasisdoalu figuvrras, máidnasis dahje atmosfearas. Media olis ballu lea dovdu, mii suddje máná dakkár sisdoalus, man gieđahallamii mánná ii leat gárvvis.
Vuorddekeahtes, balddihahtti sisdoalu várás lea buorre, ahte mánát ohppet suddjet iežaset maiddái ieža čárvumiin čalmmiideaset, mannamiin eret rusttega guoras dahje giddemiin rusttega dahje áppa, maid lea geavahan. Dehálamos goittotge lea, ahte mánát máhttet dorvvastit rávesolbmui. Lea buorre ahte mánát oahpahallet, ahte maiddái eará mánáid ii oaččo bidjat áŧesteaddji dillái media olis čájehemiin ovdamearkka dihtii balddihahtti filmmaid.
Dávjá áššit, maid mánná ii ádde, sáhttet orrut balddihahtti ja áŧestuhttit. Vuollil viđajahkásaš ii dávjjimusat vuos hábme erohusa duohtavuođa ja máidnasa gaskkas. Mánáin lea buorre oahpásmuvvat girjájit iešguđetlágan sihke govahallojuvvon ja duohtavuhtii vuođđuduvvi mediasisdoaluide, dego animašuvnnaide dahje vaikke mánáide heivvolaš ođđasiidda. Ná oahpahallet áddet, ahte oassi medias ovdanbukton áššiin lea máinnas, oassi duohta. Go vásiha ieš filmmaid ráhkadeami dahje govvema ja govaid gieđahallama, mánát áddejit, ahte medias ovdanbukton áššiid leat ráhkadan olbmot. Mediasisdoaluid luonddu ja šaddanvuogi ádden veahkehit dulkot ja gieđahallat media olis vásihuvvon áššiid.
Teaksta: KAVI ja Riikka Vuorinen, Turku gávpot
Govva: Filmbutik
Animašuvdna ja pedagogalaš oassi dorjot árrabajášgeassin- ja ovdaoahpahusahkásaččaid medialohkanmáhtu mihttomeriid Ođđa lohkanmáhtut -ovddidanprográmmas (2020-2023) ráhkaduvvon buori pedagogalaš doaimmaid govvádusaid surggiin Mun media geavaheaddjin, Dorvvolašvuohta ja Buresbirgejupmi.
Našuvnnalaš audiovisuála instituhta (Kansallinen audiovisuaalinen instituutti) KAVI buvttadan Neahttaeallin-ráiddus almmustahttet mánáide ja nuoraide iešguđet ahkejoavkkuid mielde čujuhuvvon animašuvnnaid. Temáid gieđahallama doarjjan lea ráhkaduvvon guđege animašuvnna oktavuhtii pedagogalaš materiála. Materiálain sáhttá ávkkástallat sihke árrabajásgeassimis ja ovda- ja vuođđooahpahusas ja ruovttuid dahje vaikke girjerádjosiid mediabajásgeassima doarjjan.
Almmustahtton liseanssain CC BY-NC
