Hástu – animaatio mediašoddâdem várás

Animaatio kieđâvuš sosiallii media já nuoráid merhâšittee já äigikyevdilis teemaid: sosiallijd koskâvuođâid já nuubij tuhhiittem, identitet ráhtášume já jieštoobdon já jieijâs áárvust anemân lohtâseijee koččâmušâid. Fáddá taha máhđulâžžân suogârdâllâđ sosiallii media meid jieijâs olgospyehtim já uásálâšvuođâ hámášume tyejipiergâsin. Animaatio lii uáivildum iheluokkaid 7-9.

Sosiallâš media lii maaŋgâ nuorân ohtâ puoh kuávdáámusâin sosiallijn pirrâsijn. Sosiallii mediast šaddeh ibárdâsah tast, et maggaar eellimstijlâ, olgospyehtim, siskáldâspyevtittem tâi mättim lii kuás-uv háputtâllâm árvusâš tâi tohálâš olssis tehálijn siärváduvâin. Jieštubdâmuš ovdán čoođâ eellim, mut identitet já jieijâs sunde uuccâm láá eromâš äigikyevdileh nuorâvuođâst. Talle nuorâ sáttá keččâliđ maaŋgâlágán roolâid já kiäsuttume čuosâttuvâid já uuccâđ saajees tâi kištottâllâđ tast jieškote-uvlágán siärváduvâin, meid neetist.

Somest nuorah olgospyehtih jieijâs jyehimáin iärásij pyevtittem siskáldâsâid tego teevstâid, kuuvijd, videokliipijd já meemijd já reagistmáin tooid. Toh láá vyevih, moiguin some kevtteeh mainâsteh jieijâs mainâs já adeleh nubbijd oonâid tast – tiäđulávt tâi tiäđusthánnáá – magareh sij jiejah láá já magareh sosialliih juávhuh sii mielâst láá sijjân olssis hiäivuliih.

Távjá somest já ton vievâst ráhtášuvvee identitetist lii-uv koččâmuš tast, et magaráid sosiallijd siärváduvváid kevtteeh arvâleh et sij kuleh já kiäid sij aneh siämmáálágánin. Digitallij vuáđui siärváduvâin sättih šoddâđ teháliih vaigutteijee tááhuh já identitet pargoenâmeh. Toh sättih leđe nuorân teháliih uálih šoddâđ oinum já finniđ nanodâs jieijâs jurduid. Sosiallii media siärváduvâin puáhtá kavnâđ ulmuid, kiäh jurdâččeh siämmáánáál, já uđđâ skipárijd, kiäh jyehih siämmáid kiäsuttume čuosâttuvâid. Viärdásâštoorjâ lii tehálâš, mut siämmáánáál merhâšitteeh láá viermist kuáhtájum uđđâ ulmuuh já maaŋgâlágán uáinuh, moh lekkih jurdâččemvuovijd já piejih keččâđ maailm nubelágán uáinimčievâin.

Tyellitälli lii pyeri tarkkuđ, et moin naalijn some peht iärásáid vuolgâttum kove alnestis västid jieijâs siskiibiäláá feerim. Jieškote-uvlágán roolâi tâi identitetij keččâlâddâm viermist sáttá leđe nuorân tehálâš uási, ko láá ucâmin jieijâs persovn. Tiäđulávt juohhum aašij lasseen nuorah pyehtih hundâruššâđ, et mii tagarijd jieijâs identitetân kulá, mii ij šoodâ ennuvgin tâi ollágin uáinusân somest.

Tárbu šoddâđ oinum já tuhhiittum, motomin eromâšávt mottoom tiätu ulmuu tâi siärváduv čoolmijn, já haalu leđe uási juávhust láá ulmuuliih vuáđutáárbuh, moos ulmuuh oceh tievâdâs meid somest. Vuáruvaiguttâsâst nubijguin sij finnejeh macâttâs tast, et rijttájeh-uv sij já tuhhiitteh-uv iäráseh sii. Sáttá leđe motomin viehâ ruávis-uv, jis somepalvâlusâst šadda meendu korrâsávt uáinusân tot, mon ennuv olmooš finnee huámášume tâi mon ennuv sun taarbâš tom.

Ulgguubiälásâšvuođâ feeriimeh láá ain vuovvijn teikkâ nubbijn uáppáseh maŋgâsân nuorâvuođâ jieškote-uv muddoin. Some čuávudijn lii kuittâg tehálâš mušteđ, et viehâ vissásávt láá ulmuuh, kiäin láá siämmáálágán tobdoh já kiäh ferttejeh hundâruššâđ siämmáásullâsijd aašijd. Pivnohis-uv some-pyevtitteijee tuođânálásávt tobdá jieijâs motomin vájuvâžžân tâi et lii epiluhostum. Loppâ loopâst some peht ulmuin uáinoo-uv tuše uccâ pittááš tast, et magareh sij ubâlâšvuottân láá. Jyehi tááhust juáháš puáhtá jieijâs peeleest leđe fáárust hammiimin torvolii somekulttuur, mast puohâin lii saje šoddâđ tuhhiittum tagarin ko sij láá.

Somest jieškote-uv vaigutteijeeh já siärváduvah sättih adeliđ maali tâi koodijd, moi mield kolgâččij toimâđ tâi moi miäldásiih uáivileh kalgeh leđe vâi puávtáččij kuullâđ monnii tiätu juávkun. Motomin tágáreh raamih tâi háástuh sättih orroođ ätisin, ruossârijdosâžžân tâi jieijâs áárvui vuástásâžžân. Nuuvtpa lii-uv tehálâš viggâđ tiäđustiđ, et magareh almoneh tâi ulmuuh somest hämmejeh jieijâs identitet já vaigutteh jieijâs jurdâččemmaailmân. Nuorâ kannat tuárjuđ tubdâđ olssis tehálijd áárvuid já jieijâs kievrâvuođâid, moi oolâ positivlâš munkove puáhtá ráhtášuđ. Šiev jieštobdo kuáddá meid sosiallii mediast.

Sosiallâš media puáhtá faallâđ nuorân meid valjeeht jieškote-uvlágán máhđulâšvuođâid positivlii tuáimeevuotân já jiešolgospyehtimân. Jyehi nuorâ lii áinoošlajâsâš persovn, kii peic riggood, meid huksee aktivlávt jieškote-uvlágán siärváduvâid viermist. Nuorâi jieškote-uvlágán tááiđuh já máátuh peesih viermist uáinusân máhđulávt vijđásubbooht ko kuássin ovdil. Jieijâs olgospyehtim lii tivrâs mediatáiđu jo alnees. Kreativlâšvuođâ pyehtim oovdân somest movtijdit já ilosmit meid neeti eres kevtteid.

Tekstâ: Rauna Rahja, Osuuskunta Dadamedia

Kove: Filmbutik

Animaatio já pedagogisâš uási tuárjuh iheluokkai 7-9 uáppei medialuuhâmtááiđu uulmijd Uđđâ luuhâmtááiđuh -ovdedemohjelmist (2020-2023) rahtum mättim kuvviimij uásivijđoduvâin Kreativlâš olgospyehtim, Mun media pyevtitteijen já Pyereestvaijeem.

Aalmuglii audiovisuallii institut (Kansallinen audiovisuaalinen instituutti) KAVI pyevtittem Nettieellim-rááiđust almostittojeh párnáid já nuoráid ahejuávhui miäldásávt vuávájum animaatioh. Teemai kieđâvuššâm toorjân lii rahtum jieškođe-uv animaatio ohtâvuotân pedagogisâš material. Material puáhtá kevttiđ iššeen nuuvt arâšoddâdmist já ovdâ- já vuáđumáttááttâsâst ko meid paaihij tâi veikkâba kirjeráájui mediašoddâdem toorjân.

Almostittum lisensáin CC BY-NC